MWONGOZO WA KISWAHILI

Corona-19 ni janga la ulimwengu ambalo lilianza mnamo Januari 2020 na liligusa kila maisha kwenye sayari hii kwa njia moja au nyingine. Wacha tujifunze juu yake.

Mamilioni kote ulimwenguni wameambukizwa na mamilioni wamekufa kwa huzuni kutokana na ugonjwa huu. Ramani ya moja kwa moja ya visa na vifo vya Corona-19 vilivyoripotiwa

Corona-19 ni ugonjwa unaosababishwa na virusi jamii ya Corona inayoambukiza sana (SARS-CoV-2), virusi ambavyo huenea kwa urahisi kwa njia tofauti:

• Dhuru: Kukohoa, kupiga chafya, kuongea, kupumua kwa nguvu.
• Gusa: Kugusa mtu aliyeambukizwa au uso sawa na mtu aliyeambukizwa na kisha kugusa mdomo wako, pua, au macho.
• Kama sheria, kuwa karibu na wengine bila barakoa huongeza sana hatari ya kueneza Virusi vya corona na kuwa mgonjwa na Corona-19. 

Dalili za kawaida:

• Kikohozi kikavu
• Mafua Makali
• Kubanwa Mbavu na Kushindwa Kupumua
• Homa
• Mwili kuchoka
• Maumivu ya misuli au mwili
• Kuumwa kichwa
• Kupoteza uwezo wa kuhisi harufu, kukosa hamu ya chakula
• Vidinda vya koo
• Kichefuchefu au kutapika
• Kuhara

Ikiwa mtu anaonyesha dalili hizi kali , CDC inapendekeza kutafuta huduma ya matibabu ya dharura mara moja:

• Kubanwa Mbavu na Kushindwa Kupumua
• Maumivu ya kudumu au shinikizo kwenye kifua
• Kuchanganyikiwa kupya
• Uchovu na kukosa usingizi
• Midomo au uso wa rangi ya bluu, ambayo inaonyesha kiwango cha chini cha oksijeni ya damu

Idadi ya watu walio katika hatari kubwa ya shida kali:

• Wazee wenye umri zaidi ya miaka 60
• Shida za mapafu pamoja na pumu
• Ugonjwa wa moyo, kisukari, na unene kupita kiasi
• Saratani na shida zingine za damu
• Mfumo wa kinga dhaifu
• Ugonjwa sugu wa figo au ini

• Vaa barakoa. Pata habari zaidi juu ya aina za barakoa na njia sahihi ya kuvaa hapa.
• Kudumisha angalau umbali wa mita 1kutoka kwa mtu mmoja na mwingine
• Nawa mikono yakona maji tiririka au tumia dawa ya kusafisha mikono.
• Kifuniko cha kikohozi na kupiga chafya
• Safisha na uondoe dawa nyuso na vitu ambavyo vingeweza kuguswa na wengine.
• Epuka kugus macho, pua, au mdomo mara kwa mara, na endapo inabidi ushike pua au mdomo hakikisha mikono yako ni salama kwa kunawa mikono kwa maji tiririka na sabuni
• Epuka safari zisizo za lazima kwenda maeneo yaliyoathirika
• Wahi kituo cha afya iwapo utakua na dalili za Corona
• Toa taarifa za mtu mwenye dalili zinazohisiwa kuwa ni za corona

Chanjo tatu ambazo zimeidhinishwa kutumika nchini Merika leo:

Chanjo ya Pfizer-BioNTech:

• 95% yenye ufanisi katika kuzuia magonjwa ya Corona-19 , kulazwa hospitalini na kifo . 
• Ufanisi dhidi ya aina mpya /zilizobadilishwa za Corona-19 (Afrika Kusini, Uingereza na Brazil). 
• Inazuia maambukizi ya virusi.
• Sindano mbili (zilizopigwa mkono) wiki 3 mbali
• Imeidhinishwa kwa watu binafsi miaka 5 na zaidi
• Chanjo ya mRNA (kipande cha Corona-19 virusi RNA na maagizo ya kutengeneza protini za spike tu, zilizoingizwa kwenye mipako isiyo na hatia ya mafuta). 
• Uwezekano wa kuwa salama wakati wa ujauzito na wakati wa kunyonyesha. Ikiwa mama amechanjwa, mtoto analindwa na kingamwili zake.
• Imehifadhiwa nyuzi joto -80 (ubaridi sana). 
• Madhara: Maumivu ya wastani hadi wastani , uwekundu wa ngozi, na uvimbe kwenye tovuti ya sindano, maumivu ya kichwa. Nafasi ya mbali ya athari kali ya mzio.

Chanjo ya Moderna :

• 95% yenye ufanisi katika kuzuia magonjwa ya Corona-19, kulazwa hospitalini na kifo . 
• Ufanisi dhidi ya aina mpya /zilizobadilishwa za Corona-19 (Afrika Kusini, Uingereza na Brazil). 
• Sindano mbili (zilizopigwa mkono) wiki 4 mbali
• Imeidhinishwa kwa watu binafsi wenye umri wa miaka 18 na zaidi
• Chanjo ya mRNA (kipande cha Corona-19 virusi RNA na maagizo ya kutengeneza protini za spike tu, zilizoingizwa kwenye mipako isiyo na hatia ya mafuta). 
• Inahifadhiwa nyuzi joto -20'C (baridi sana). 
• Madhara: Maumivu ya wastani hadi wastani, uwekundu wa ngozi, na uvimbe kwenye tovuti ya sindano, maumivu ya kichwa. Nafasi ya mbali ya athari kali ya mzio.

Chanjo ya Johnson & Johnson : 

• 85% yenye ufanisi katika kuzuia ugonjwa mbaya wa Corona-19, kulazwa hospitalini na kifo. Ufanisi dhidi ya shida mpya / zilizobadilishwa za Corona-19 (Afrika Kusini, Uingereza na Brazil)
• Sindano moja
• Imeidhinishwa kwa miaka 18 na zaidi
• Viral Vector Vaccine
• Inahifadhiwa kwenye joto la jokofu 36 ° F hadi 46 ° F (imara kwa miezi 3). 
• Madhara: Kawaida ni laini na hujumuisha maumivu, uwekundu wa ngozi, na uvimbe kwenye tovuti ya sindano, maumivu ya kichwa, kuhisi uchovu sana, maumivu ya misuli, kichefuchefu, homa. Nafasi ya mbali ya athari kali ya mzio.

Habari hapa chini imetoka kwa CDC.

Aina mbili za vipimo zinapatikana kwa Corona-19: vipimo vya virusi na vipimo vya kingamwili.

• Upimaji wa virusi unakuambia ikiwa una maambukizi ya sasa.
• Uchunguzi wa kingamwili unaweza kukuambia ikiwa ulikuwa na maambukizo ya zamani.

Nani anapaswa kupimwa:

• Watu ambao wana dalili za Corona-19.
• Watu ambao wamewasiliana kwa karibu (kati ya mita 1kwa jumla ya dakika 15 au zaidi) na mtu aliye na Corona-19 iliyothibitishwa.
• Watu ambao wameshiriki katika shughuli ambazo zinawaweka katika hatari kubwa ya Corona-19 kwa sababu hawawezi umbali wa kijamii kama inahitajika, kama vile kusafiri, kuhudhuria mikusanyiko mikubwa ya kijamii au ya watu wengi, au kuwa katika mazingira ya ndani ya watu.
• Watu ambao wameulizwa au kupelekwa kupimwa na watoa huduma zao za afya, idara ya afya ya eneo lako au serikali.

Jinsi ya kupimwa:

• Unaweza kutembelea katika tovuti ya idara ya afya ya kuangalia taarifa za hivi karibuni za mitaa juu ya kupima.
• Ikiwa una dalili za Corona-19 na unataka kupimwa, piga simu kwa mtoa huduma wako wa afya kwanza.

Matokeo:

• Ikiwa unapatikana na maambukizi ya korona, ujue ni hatua gani za kinga za kuchukua ili kuzuia wengine wasipate maambukizu .
• Ikiwa haukupatikana na Corona, matokeo ya upimaji inamaanisha tu kuwa haukuwa na Corona-19 wakati wa upimaji. Endelea kuchukua hatua za kujikinga.